جزيره كيش

يدايش جزيره و اوضاع تاريخ طبيعي مذهب را مختصراً يادآور شديم. اما به نشانه ها مكتوب و متقن از گذشته  تاريخ كهنه اجتماعيآن دست نيافته ايم ( احتمالاً هستي ندارد). آن چه مسلم است آيين با سابقه تاريخي خويش داراي يادگارها مكتوب از گذشته بوده است و اين آثار شايد بر نشانه تجاوزات و تهاجم بيگانگان و و مردم سرزمين هاي ديگر به آن از بين رفته است. دين در تلاطم طوفان هاي رويدادها و رويدادهاي روزگار، بارها دچار بهترين قيمت تور كيش ضرباتسهمگين تخريب و اضمحلال شد. و  با دست به دست شدن مكرر بين مهاجمان و تسلط بيگانگان هر از گاه لطماتي سهمگين و وزين را متحمل شد. اما با همه اين ناكامي ها، امثال ديگر جزايرخليج فارس چون قشم و هرمز كه پرچم ابد الدهر حاكميت ايران بر خليج دائم فارس هستند. همواره از مياني امواج رويدادها وخيم روزگار و پس از گذر از آن دوران سخت، شرافتمندانه سر برافراشت و برپا و پيوسته با خاك پيوستگي ايران و به صورت نماينده دائمي و پرچم حاكميت آن در خليج فارس باقي ماند. تاريخ قدمت مذهب به تاريخ كهنه ايران پيوستگي است. آن چه مسلم است نخستين دريانوردان اين خطه، به انگيزه ويژگي ها جغرافيائي جزيره كيش به گزيده تر تقرب آن با خاك پيوستگي ايران و از اين كه هنوز دريانوردان توانا نبودند به ميانه گستره پهناور آب درياها و اقيانوس ها نفوذ كنند و ناچاراً مي بايد از آب هاي كم و بيش به سواحل عبور مي نمودند لغايت آب، مواد غذايي و ساير مايحتاج سفر دريائي را از جزاير راه بدست آورند. جزيره مذهب با موقعيت جغرافيائي، رونق بازرگاني و نزديكي به خشكي و امنيت و توانائي هاي ديگر خويش هميشه پايگاه ثابتي براي توقف كشتي هاي تجاري در سفرها بود.
موقعيت راهبردي كيش
در سررسيد پادشاهان ايلام و آشور و برخورد شهريگري هاي آن روزگار به گزيده تر تمدن ايلامي ها و سومري ها بسيار با اهميت بود و كيش عميقاً تحت تأثير ادب هاي اين شهريگري ها قرار داشت. گذرگاه اكثر كشتي هاي ابتدائي و بادباني اوليه روزگاران كهنه كه از شوش و از رود كارون مستقيماً به كنداب فارس مي آمدند. و از كنداب فارس راه سواحل شمالي را پيش مي گرفتند، جزاير هرمز و قشم در تنگه ي كنداب فارس و آيين در كم و بيش فرجام اين محدوده، از توقفگاه هاي اصلي آنها براي تهيه نيازها و تبادلات كالاهاي بازرگاني و از پايگاه هاي مطمئن دريائي آن موعد بودند. دين در دوره نيرو مادها ، پارس ها و به گزيده تر آريائي ها و بهترين قيمت تور كيش حتي عصر شاهان ايلامي و پس از آن، همانند ديگر تقسيم هاي جنوبي فلات ايران جزئي از بستر اين شهريگري ها به احصاييه مي آمد. از عقيده سياسي – اقتصادي، كيش  نزديك  تابع تمدن ايلام بود.  و با انقراض اين تمدن، مذهب نيز موقعيت ممتاز خود را از دست داد. و روزگاري دستخوش نابسامانيها و دست به دست شدن بين سلطه گران و دست نشاندگان و حكام جابرمحلي كه تابع تجاوزگران بودند گرديد. و با رفع تسلط سومري ها بر اين خطه و طليعه شاهنشاهي هخامنشي ها و تمدن درخشان آن ها كه بر دسته اعظم دانشمند آن روز بسط مكشوف بود. و دوران شكوفائي آن حدود 220 سنه درازا كشيد. و عالم آن روز بر نشان نفوذ اين شهريگري سازنده دگرگون شده بود، كنداب فارس نيز در نشانه درخشندگي آن، حائز مترقي ترين ساخت و سازهاي آن روزي براي كشتيراني، علامت گذاري،نصب فانوس هاي دريائي و ديگر تأسيسات و تجهيزات شده بود. بديهي است جزيره دين به علت نزديكي به خاك سراسري ايران در جوار اين شهريگري فروزان، موقعيت ويژه و مهمي پيدا كرد و اين موقعيت لغايت دوران شاهنشاهي اشكانيان و ساسانيان نيز پيوستگي داشت.