تاريخچه كيش

هفت سنه بعد از درگذشت كريم خان زند و سپري شدن آشوبگري هاي مدعيان سلطنت و دوران بي ثباتي كه از اوايل دوره قاجار آغاز شده بود. خليج فارس در بدترين شرايط سياسي، امنيتي و اجتماعي – اقتصادي خويش قرارداشت بهترين قيمت تور كيش  و جزاير آن ( من جمله كيش) از اين بي ثباتي صدمات و لطمات شديد ديدند. انگليسي ها از اين فتنه كه خود نيز مايه آن بودند و به هدف دست يافتن به مقصود خويش اين نابساماني را هرچه بيش تر دامن ميزدند، ابتدا جزيره قشم را اشغال كردند و با تبديل آن به پايگاه ناوگان دريائي، به دست اندازي به جزاير ديگر پرداختند. دست درازي پرتغالي ها، انگليسي ها، دزدان دريائي و شيخ نشينان و پادشاه مسقط كه بيش تر آنها با تحريك انگليسي ها صورت مي گرفت، خطه دريائي خليج فارس كاملاً ناامن شد و اين همان اراده انگليسي ها بود الي با اين بهانه (سال 1286 ق  1248 / خ 1869 /م ) شيخ بحرين را  (كه  تحت الحمايه ايران بود) براي قبول تحت الحمايگي خود وادار سازند و جزيره ي مزبور را از برگزيدن ايران بيرون  كنند. در اين نشيب هاي تند اوضاع اجتماعي و سياسي دامنه ي كنداب فارس، وضع اقتصادي و اجتماعي جزيره آيين به جائي قبض كه اين عروس جزاير كنداب فارس با تمام شهرت افسانه اي و ثروت و موقعيت تجارتي گذشته، در اوايل انقلاب مشروطيت، تنها با مبلغ 25 هزار تومان به بدست ميرزا ابراهيم خان قوام الدوله به محمد رضا خان بستگي فروخته شود.
كيش در دوران رژيم پيشين ( سلطنت پهلوي)
وضع اسفبار دين در زمان سلطنت رضاشاه نيز مختصر وبيش تقريباً امثال دوره قاجاريه بود و مدت ها و مدتها انگليسي ها بر آب هاي كنداب فارس و جزاير چندين هزار ساله ايراني آن به بهانه حفظ امنيت و بر اساس قرارداداي تحميلي كهن و به خصوص براي حفظ سرزمينهاي نفت خيز ايران، سيادت خود را اعمال مي كردند. حضور بيگانگان و مرارت هاي تحميلي آنان سبب شد تا جزاير ايراني خليج فارس به تدريج از سكنه خالي شود و حالتي نيم مخروبه و متروك پيدا كند. بازار و كسب تجارت در آن ها تقريباً تعطيل گردد. برخي از جزاير آن به محل تبعيد محكومان سياسي، آشوبگران و مجرمان سابقه دار تبديل گردد. جزيره كيش كه در موعد اتابكان فارس حكمران تمام جزاير خليج فارس و حتي دولت منزل اتابكان بود و گنجينه فارس در آن نگهداري مي شد با تمام موقعيت گذشته داد و ستد و جنب و جوش خيل تجار ساكن آن، به روزگاري رسيد كه كل متعلق به كوچ كردند و سيماي نكبت فقر و ويراني اين جزيره كه عروس خليج فارس بود را به بهترين قيمت تور كيش ما ماتمكده اي با چند درخت كهنسال و چند هكتار زمين مزروعي بي تاب و ساكنين اندك از زن و بچه، پيرمرد و پيرزن درمانده و از كارافتاده كه تاب كوچ نداشتند تبديل كند. اين وضع تأسف بار با تغييراتي كم و بيش مختصر در سنه هاي 1320 الي 1347  نزديك  در جزيره پيوسته داشت.
آغاز تحولات
سال 1347آغاز دگرگوني ها اداري و بعضي حركات اجرائي در جزيره آيين با پيشنهادات كارشناسان امريكائي به عنوان بندر آزاد توريستي بود.  در سنه 1349 سهم برداري از شرايط جغرافيايي و طبيعت جزيره مذهب باره پروا پيمان گرفت، و مذهب به عنوان مركز بين المللي توريستي، بازرگاني  گزينش گرديد. در سنه 1351 جزيره اسم سازمان عمران آيين را به خويش گرفت و با يك ميليارد سرمايه ( تأمين 80 درصد آن به توسط ساواك سابق و 20 درصد به توسط بانك عمران و با تعهد اعتباري بانك مركزي) به ثبت رسيد. در سال 1352 عمليات ساختماني و ساخت و ساز سازمان عمران مذهب از روستاي ماشه در شمال شرقي جزيره آغاز شده، مقارن با آن ساخت فرودگاه مجهزبين المللي براي فرود بزرگترين هواپيماهاي دانشمند كنكورد در دسته مركزي متمايل به شرق آن (بلندترين نقطه جزيره) پيش درآمد گرديد.  در سال 1356 مركز بين المللي توريستي، بازرگاني دين افتتاح شد و تقريباً ساخت تمام سازه هاي اصلي  خدماتي  كه نسبتاً مفصل بود واپسين،انجام يافت.
در سنه 1358 يعني يكسال پس از وقوع انقلاب و حذف رژيم قبلي، سازمان عمران آيين به عنوان سازمان مراكز ايران گردي و عالم گردي به وزارت راهبري واگذار شد ولي پنج ماه بعد شوراي انقلاب آن را نخستين آزادگاه بازرگاني جمهوري اسلامي اعلام ارائه كرد در سال 1361 بر پايه تصويب نامه هيئت دولت سازمان عمران كيش از « زيرمجموعه هاي» وزير مشاور اجرائي شد. در سال 1365 شوراي انقلاب، آيين را براي سير و سفر و خريد مردم از بازارهاي آن بازگشايي نمود. سال 1365 به راستي سال تجديد زندگي آيين با عنوان آزادگاه است. از همين زمان با هجوم گردشگران به آن، گسترش بي وقفه ي آيين با ساخت و سازه هاي گوناگون تجاري، بازارها، گسترش بندرگاه ها، توسعه ي فرودگاه، احداث هتل هاي تازه، تكاپو هاي صنعتي و بازرگاني براي صادرات و واردات، فضاهاي تفرّجي تازه، ميادين، جاده ها، فضاي سبز متناسب با دربايستن جمعيت و توريست (در حال افزايش به جزيره)  آغاز شد و اين فعاليت هر روز حجم  بيش تري پيدا كرد. و ، دين موقعيت شاخص امروي خود را در بين آزادگاه ها ديگر كه پس از آن شكل گرفته اند با برنامه ريزي هاي سنجيده كسب نمود.