جمال الدين ابوالفتح يعقوب الدمشقي سرشناس به ابن مجاور حدود 772 سال پيش در تاريخ مستنصر – كه آن را به منصور مستنصر خليفه ي عباسي اهدا كرده بود – در مورد آب جزيره دين مطالبي دارد. از آن جمله «وجود نخلستان هاي كثرت كه در جزيره وجود داشت، قناتي كه از باغ امير وقت جزيره مي گذشت، چشمه و نهرهائي كه آب آنها به اتفاق با آب قنات، آب انبارها را (كه به مصرف شرب و آبياري مي رسيد) پرمي ساخت و بهترين قيمت تور كيش از اين كه اگر با دست، زمين جزيره را مي كندند آب از زيرزمين بيرون مي آمد».! اما وجود اين مقدارآب زيرزميني با وصف «ابن مجاور» دور به عقيده مي رسد. زيرا اندوخته آب زيرزميني با 196 ميلي متر ميانگين ساليانه ي نزولات آسماني در حوزه 90 كيلومتر مربع مساحت جزيره كه مقدار آن تقريباً حدود 13 ميليون متر مكعب مي شود. با در عقيده دريافت مقدار تبخيري كه بي درنگ بعد از هر بارش – در فاصله ي زماني نفوذ آب به داخل خاك – چهره مي گيرد و ساختار خاك و ديگر ويژگي هاي زمين شناختي جزيره، آنسان كه پيداست اين همه آب زيرزميني كه « ابن مجاور» به آن اشاره مي كند مطابقت ندارد. با اين وصف در گذشته، در فصول گوناگون كه جمعيت جزيره بين 1000 – 2000 تن تغيير مي كرد، آب موجود در جزيره براي شرب اهالي و حتي استفاده از آن توسط كشتي هاي عبوري و حتي امور زارع اندك آن سررسيد كافي بوده در آن سررسيد جزيره درحد خود، حائز تأسيسات آبرساني مانند آب انبارها، بركه ها، چاه هاي بزرگ و حقير با عمق مختلف در بخش شمالي – محوطه درخت سبز كنوني – بود و مختصر تر دچار بي آبي مي شد.
1- در نوشته هاي سرتيپ علي مخاصمه آرا وضع منابع و ذخاير آبي مذهب در سنه 1320، چنين توصيف شده است « آبي كه از چاه هاي جزيره خارج مي شود، داراي طعم خوب و شيرين است. كشتي ها براي آب مشروب غالباً به اين جزيره متوسل مي شوند. عمق چاه هاي جزيره بين 5 لغايت 10متر است و بدون دردسر آب زيادي از آنها به دست مي آيد» سپس او از چاه هاي عمده و سرشناس پراكنده در نقاط مسكوني جزيره چنين مي نويسد:
2- چاه موسوم به «ممذر» در قصبه «ماشه» در دسته خاوري جزيره، با خاك ريز گوشه ها-كناره ها آن كه به شكل بند يا سد ايجاد شده بود الي آب باران را در فصل بارش به درون چاه هدايت كند.
3- چاه موسوم به «صفا» در آبادي «سجم» دربخش شمالي جزيره
4- چاه موسوم به «بالا» بين آبادي « ده» و «سفين» در تقسيم خاوري جزيره كه هر دو آبادي يادشده از آب آن بهره‌گيري مي كنند.
آن چه از نا زيستي جزيره ي دين در متون ماضي بر مي آيد، تعداد مختصر جمعيت جزيره نسبت به وسعت آن، ساخت و سازهاي محدود بومي و عدم دستكاري گسترده در آن بود كه وضع ترازمندي زيست محيطي دلخواه جزيره را برهم نمي زد. اما اكنون كه ساخت و سازهاي گسترده به اتفاق با خاكبرداري هاي وسيع پراكنده، كه در جا به جاي جزيره چهره مي گيرد و بخش وسيعي از سطح جزيره پايين آسفالت و بتن، پوشيده مي شود و سازه هاي بي شمار خدماتي، ساختمان هاي بزرگ و حقير تجاري، تأسيسات صنعتي و غيره در آن استوار مي شود. دستكاري هاي بايسته و يا غيرضروري در همه جاي آن به علت تنگنا انبوه جمعيت ساكن و گردشگران (توريست) كه هر روزه بر تراكم آن افزوده مي شود در حدي است كه طبيعت و توان زيست محيطي پهنه محدود جزيره را در آستانه ي عدم تعادل و در مرحله ي دلنازك آسيب پذيري و تخريب – چنان چه به آن متوجه نشود – قرارمي دهد. متأسفانه تخريب طبيعت دائم تند و بازسازي آن – اگر ممكن باشد – زياد طولاني و با خرج اي بسيار سنگين امكان پذير است و اين همان مسئله اي است كه گسترش ي استوار را غير شدني مي سازد. آب شيرين جزيره كه در شبكه ي لوله كشي وجود دارد. استحصال از مجموع واحدهاي آب شيرين كني است كه خوشبختانه نوين است اما مراجعت پسآب آن به دريا مايه سخت زيست محيطي ديگري است. به هر حال توسعه، تمدن و رفاه، گاه به اتفاق با پرداخت تاوان وزين است و عقل دستور مي كند كه اولاً سهم برداري از پيرامون نبايد بيش از تاب بازسازي طبيعت باشد و ثانياً از طريق و شيوه اي بايد استفاده كرد كه تخريب ناشي از بهره برداري ازمحيط به حداقل دريافتي و جبران پذير باشد. از آن جا كه توسعه امري اجتناب ناپذير است و ما نمي توانيم از پيشرفت اجتماعي، اقتصادي، و فرهنگي چشم بپوشيم، لذا مي بايد به نحوي با توسعه كناره آمد و از طبيعت و محيط به طور بخردانه سهم گرفت
تا كنون نظري ثبت نشده است